Co w handlu bardziej się opłaca: gotówka czy karty?

Dzisiaj w Polsce z jednej strony możemy korzystać z płatności mobilnych, a z drugiej strony wiele sklepów akceptuje tylko gotówkę. Przykładem tego jest chociażby największa sieć sklepów Biedronka, w której można płacić tylko gotówką. Biedronka zamiast instalować terminale płatnicze, udostępnia miejsca na bankomaty. W niniejszym artykule poddamy analizie przyczyny takiej sytuacji. Postaramy się też odpowiedzieć na pytanie: która forma płatności jest obecnie bardziej opłacalna dla sklepów i ich klientów i jak będzie się kształtowała przyszłość płatności? Na koniec przedstawimy stanowisko, jakie nasz portal zajął publicznie w najgłośniejszym ostatnio wydarzeniu medialnym związanym z gotówką. 

Polska historia płatności jest inna niż w innych krajach Unii

Każda forma płatności ma swoje wady i zalety, zarówno w przypadku płacącego jak i przyjmującego płatność. W Polsce sytuacja w płatnościach różni się od innych krajów Unii. Główną tego przyczyną jest gwałtowny przeskok technologiczny na początku lat na 90-tych. W efekcie w naszym kraju praktycznie nie zaistniały czeki. Zamiast z czeków, część klientów od razu zaczęła korzystać z kart.

Karty bankowe

Dane NBP pokazują, że z roku na rok rośnie liczba płatności kartą. Ale nawet w ostatnich latach nie był to szybki wzrost. Transakcje przy użyciu karty są stosunkowo częste w dużych miastach. W mniejszych miejscowościach płatności kartą są zdecydowanie mniej popularne. Jest to efekt bardzo wysokich opłat, którymi obciążani są przyjmujący płatności. Są to opłaty interchange na rzecz organizacji płatniczych (największa wartość), opłaty na rzecz banków oraz firm instalujących terminale. Wciąż znaczący test też odsetek osób, które nie posiadają kont bankowych.

Opłaty interchange – główny hamulec w rozwoju płatności kartą

Opłaty pobierane od bezgotówkowych transakcji w Polsce są najwyższe w Europie. Według danych NBP, w 2011 roku poziom opłat akceptantów kart wynosił od 1,55% do 1,89% wartości transakcji. W przypadku małych sklepów to zdecydowanie za dużo. Z tego powodu mniejsze firmy handlowe często nie instalują terminali lub ograniczają możliwość płatności kartą. Ma to również istotne znaczenie dla dużych sieci marketów, które uważają te opłaty za zaporowe.

Najlepszym tego przykładem jest największa sieć sklepów w Polsce, która akceptuje tylko gotówkę. Chodzi oczywiście o sklepy Biedronka należące do Jeronimo Martins. Przedstawiciele sieci, jako główną przyczynę braku terminali w swoich marketach podają zbyt wysokie stawki opłat interchange. Według nich stawki te nie pozwolą im utrzymać niskich cen produktów.

Bankomaty zamiast terminali POS

Bankomat Nautilus Hyosung  w sklepie sieci Biedronka Międzyrzec Podlaski

Ostatnio dużą część portali obiegła informacja o umowie Biedronki z PKO BP. W ramach tej umowy bank dostarczy do sklepów 200 bankomatów.  Poza PKO BP swoje bankomaty w sklepach instalują też BZ WBK i banki spółdzielcze. Sieć zapewne chciałaby posiadać bankomat w każdym sklepie. Będzie to trudne do uzyskania, ale w atrakcyjnych lokalizacjach, banki nawet rywalizują o instalację bankomatów. Czy naprawdę marketom bardziej opłaca się instalować bankomaty niż terminale?

Koszty obsługi płatności w Biedronce

W przypadku obrotów Biedronki (w tym roku blisko 30 miliardów złotych), procentowo koszt związany z używaniem kart byłyby najniższy z możliwych. Jednak przyjmując nawet najniższy poziom opłaty wynikający z analizy NBP (1,55%), byłby to koszt wynoszący ponad 400 milionów rocznie (!). Zapewne kierownictwo Biedronki dokonało szczegółowych kalkulacji porównawczych, z których wyniknęło, że obsługa gotówki jest znacznie tańsza i bardziej korzystna. Decyzję o rezygnacji z kart w przypadku tej sieci trzeba uznać za racjonalną.

Po co wydawać dodatkowe miliony złotych skoro sprzedaż i tak rośnie (w tym roku o 17,6%)? Przecież głównym wyróżnikiem tej sieci są niskie ceny, a nie zaawansowany poziom usług. Nawet potencjalnie wyższe zyski wynikające z większych zakupów klientów przy użyciu kart, nie są wystarczającą zachętą żeby instalować terminale. Tym bardziej, że gotówka zapewnia natychmiastowy dostęp do środków pieniężnych. W przypadku płatności kartą środki dostępne są z reguły po kilku dniach. Dzięki bieżącej gotówce firma ma mniejsze potrzeby kredytowe. Sieć sklepów może też korzystać z lokat typu overnight, co przy takiej skali działalności oznacza bardzo duże zyski. Czy można się dziwić, że Biedronka woli gotówkę?

Ostatnie badania potwierdzają popularność gotówki wśród przedsiębiorców

Banknoty

Przypadek sieci Biedronka, ze względu na skalę działania i jej strategię, można uznać za dość specyficzny. Bardziej ogólny obraz sytuacji w płatnościach daje badanie, wykonane w tym roku na zlecenie Fundacji Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego (FROB). W badaniu uwzględniono opinię 1006 przedsiębiorców reprezentujących zróżnicowane branże. Celem było przeprowadzenie analizy porównawczej kosztów akceptacji kart płatniczych oraz korzystania z gotówki w różnych firmach.

W badaniu, wysoki poziom prowizji interchange wskazano, jako jedną z kluczowych barier w rozwoju płatności bezgotówkowych. Aż 74% przedsiębiorców uważa, że koszt akceptacji kart płatniczych jest wyższy od kosztu płatności gotówkowych. Koszt ten jest poważną barierą głównie dla mniejszych firm. Natomiast 76% firm, które nie akceptują karty płatnicze, nie ma też planów przyjmowania takich płatności w najbliższym roku. Aż 52% przedsiębiorców w tej grupie, jako główną tego przyczynę podaje zbyt wysokie koszty.

Blisko połowa wśród tych firm zainstalowałby terminale, jeśli opłaty akceptanta byłyby na poziomie poniżej 0,5% wartości transakcji. Oznacza to, że opłata interchange (główna składowa opłaty akceptanta, średnio 1,6%), powinna być jeszcze niższa. Wynik ten pokazuje jak duży jest rozdźwięk między obecnym poziomem opłat, a tym czego oczekuje rynek.

Koszty gotówki są niższe a wygoda większa od używania kart

Z badań FROB wynika, że opłaty firm na rzecz banków i agentów rozliczeniowych związane z kartami są wielokrotnie wyższe od kosztów gotówki. I to zarówno na poziomie kosztów całkowitych, jak i jednostkowych. Dopiero wliczenie takich kosztów jak transport gotówki, obsługa gotówki, obsługa terminali płatniczych i kart, sprawia, że różnica się zmniejsza. Jednak i w takim wariancie koszt obsługi kart jest znacznie wyższy.

W badaniu FROB dość zaskakująco wypadają też porównania w innych kategoriach. Gotówka jest bezpieczna – tak twierdzi 72 % przedsiębiorców. O kartach takie zdanie ma tylko 66% respondentów. Aż 85% przedsiębiorców uważa gotówkę za wygodną, co jest wynikiem o 14 punktów lepszym niż w przypadku oceny wygody kart. Szczególnie ciekawą jest informacja, że większość badanych uważa gotówkę za szybszą w użyciu nawet od kart zbliżeniowych. Opierając się na tych wynikach można pokusić się o stwierdzenie, że gotówka nadal jest najlepszym środkiem płatniczym. Pytanie: jakie ma wady?

Jakie są perspektywy przed gotówką?

Inteligentny sejf Obolus firmy Sallen

Analizy prowadzone przez różne instytucje w różnych krajach wskazują, że gotówka jeszcze przez długie lata pozostanie ważnym środkiem płatniczym. Ilość gotówki w obiegu stale rośnie i jest jej dwa razy więcej niż kilka lat temu. Banknoty i bilon mają jednak też swoje słabe strony. Przede wszystkim obsługa gotówki wciąż jest stosunkowo kosztowna a niektóre czynności pracochłonne. Sposobów na poprawę sytuacji firmy z sektora retail jest kilka. Żeby obniżyć koszty można na przykład renegocjować umowy z firmami CIT. Niższe koszty i usprawnienie większości czynności można uzyskać stosując systemy automatyzujące obsługę gotówki. Przykładem takich rozwiązań są systemy Remote Cash Capture (RCC) z inteligentnymi sejfami (link do artykułu).

Gotówka sprawia też problemy klientom sklepów. Coraz częściej spotykają się z trudnościami przy wydawaniu reszty. W tym przypadku można uznać, że wina leży głównie po stronie samych firm handlowych, które nie zapewniają odpowiedniej ilości drobnych nominałów. Ale gotówka ma też swoje zalety dla płacących. Szczególnie jest doceniana w czasie kryzysu lub zachwiań w systemach bankowych. Jest też preferowana, kiedy klient płacąc chce zachować anonimowość. Gotówka jest też bezpieczna dla klientów. Banknoty fałszywe to obecnie rzadkość a wartość fraudów gotówkowych jest kilkanaście razy mniejsza niż przy użyciu  kart.

Karta czy gotówka?

Nasze rozważania na temat mocnych i słabych stron kart i gotówki można podsumować stwierdzeniem, że obie te formy płatności będą współistnieć co najmniej przez kilkanaście lat. Nadal będzie rósł udział płatności bezgotówkowych, ale tempo wzrostu będzie uzależnione od wysokości opłaty interchange. Niestety nie powiodła się ostatnia inicjatywa NBP na rzecz obniżenia tej opłaty. Teraz rynek czeka na zmiany ustawodawcze, które mają wpłynąć na zmniejszanie opłaty od 2016 roku. Inna sprawa, że cześć opłat za transakcje ma zostać przeniesiona na klientów (tzw. opłata surcharge).

Wszystko wskazuje, że gotówka dla klientów i przedsiębiorców będzie nadal atrakcyjna. Dzisiejsze rozwiązania techniczne sprawiają, że można wyeliminować większość niedogodności związanych z gotówką. W naszej ocenie możliwy jest złoty środek między płatnościami kartami a gotówką.

Portal Automatyka Bankowa zajmuje stanowisko w sprawie dotyczącej gotówki

Przedstawiciel naszego portalu miał ostatnio okazję zaprezentować w telewizji Polsat stanowisko w sprawach związanych ze środkami pieniężnymi. Miało to miejsce przy okazji jednej z najgłośniejszych ostatnio spraw związanych z gotówką. Chodzi o początek rozprawy sądowej dotyczącej napadu „stulecia” na sortownię firmy Brinks w 2010 roku. W wywiadzie nasz przedstawiciel skupił się na obecnej i przyszłej roli gotówki.

Na szczęście przypadki tak spektakularnych napadów są dzisiaj niezwykle rzadkie. Jest to oznaką tego, że obsługa banknotów i bilonu staje się coraz bardziej bezpieczna. A to dobrze, bo wbrew powszechnym poglądom jeszcze długo będziemy z nich korzystać.

 

Tematowi najnowszych trendów związanych z gotówką w polskiej i europejskiej gospodarce poświęcimy też część relacji z konferencji ICCOS EMEA 2012.

KOMENTARZE

  1. anonim pisze:

    Bardzo ciekawy artykuł. Pozdrtawiam

  2. lokaty Online pisze:

    great publish, very informative. I’m wondering why the other experts
    of this sector do not understand this. You must continue your
    writing. I am confident, you have a huge readers’ base already!

  3. IDBlock pisze:

    Bardzo interesujący artykuł. Jeśli chodzi o płatności kartą, występuje tutaj również problem płatności zbliżeniowych w kontekście kradzieży danych z takich kart – niewielu wie, że za pomocą całkiem prostego urządzenia złodziej może wejść w posiadanie cennych dla nas informacji. Dobrze jest się zabezpieczyć przy pomocy np. specjalnego etui.

Dodaj komentarz