Zwyczaje płatnicze Polaków w najnowszym badaniu NBP

NBP przedstawił wyniki badania poświęconego zwyczajom płatniczym Polaków. Badanie przeprowadzono pod koniec ubiegłego roku na grupie reprezentatywnej 1000 gospodarstw domowych. Bardzo ciekawe wyniki badania dają obraz aktualnym tendencjom w korzystaniu z gotówki i z innych instrumentów płatniczych w różnych regionach Polski. Jaka jest obecnie sytuacja  pieniądza fizycznego w naszym kraju?

Profesjonalne badanie dla przedstawienie pozycji gotówki

Badanie przeprowadzone przez Narodowy Bank Polski w okresie 21.09.2016 – 28.11.2016  obejmowało wywiady zrealizowane metodą CAPI i siedmiodniowe badanie dzienniczkowe. Dobór próby 1000 gospodarstw  miał charakter reprezentatywny z punktu widzenia płci, wieku i miejsca zamieszkania pod względem województw jak i wielkości miejscowości. Duży nacisk położono na zdiagnozowanie sposobu korzystania z gotówki. Pytano m.in. o sposoby pozyskiwania gotówki, jej wykorzystania, strukturę nominałową, dostęp do gotówki, trudności w posługiwaniu się gotówką i kartą.

Udziały poszczególnych instrumentów płatniczych w płatnościach dzinniczkowych wg wolumenu i wartości, źródło: NBP

Z badania wynika, że pozycja gotówki jest wciąż silna. Ponad połowa badanych stwierdziło, że realizuje więcej codziennych transakcji gotówką niż inną metodą płatności. Jednak jej wartościowy udział jest nieco mniejszy i niewiele przekracza 40%. Prawie 1/3 respondentów zawsze używa gotówki, jeśli posiada ją w portfelu.

Odsetek liczby płatności dokonywanych gotówką był największy w regionach południowych i północno-zachodnich, natomiast największy odsetek wartościowy w regionach północnych i południowo-zachodnich. Z gotówki korzystamy też najczęściej. Średnio w tygodniu płacimy gotówką 4,5 razy a 3,6 razy kartą. W przypadku innych instrumentów płatniczych średnio tylko 0,3 razy w tygodniu.

 

 

Profil osób najczęściej korzystających z gotówki

Kto najczęściej korzysta z gotówki? Z badania NBP wynika, że w wydatkach to kobiety bardziej preferują gotówkę. Korzystają z niej o prawie 4% częściej niż mężczyźni. Osoby, które wolą gotówkę niekoniecznie pochodzą z miast, są posiadaczami konta lub karty, zajmują się gospodarstwem domowym, są wolnych zawodów. Co ciekawe, istotnie większy udział gotówki w wydatkach stwierdzono wśród respondentów z wykształceniem wyższym  – średnio o 10 punktów procentowych. Inny interesujący fakt to struktura wiekowa korzystających z gotówki. Gotówkę preferują emeryci, osoby w wieku 45-54 lat, ale także osoby młode w wieku 18-24 lat.

Kiedy Polacy korzystają z gotówki?

Polacy z gotówki najczęściej korzystają w transakcjach o niskich wartościach. Aż 80% płatności do kwoty 10 złotych było realizowanych właśnie za pomocą gotówki. Częściej korzysta się z gotówki niż z kart do kwoty między 20 a 40 zł. Jednak granica ta od kilku lat ulega obniżeniu. Inne niż karta instrumenty płatnicze nie stanowią istotnej konkurencji dla gotówki.

Respondenci jako główne powody korzystania gotówki podawali łatwość posługiwania się,  możliwość realizacji płatności niskokwotowych, możliwość kontroli wydatków, krótki czas dokonania płatności. Na drugim biegunie powodów jest anonimowość, unikanie rejestracji pewnych transakcji oraz możliwość realizacji płatności wysokokwotowych – ponad 50% w kategorii „bez znaczenia dla korzystania z gotówki”. Wśród powodów dla przechowywania gotówki w domu a nie w banku, ankietowani najwyżej ocenili występujące różne sytuacje nadzwyczajne.

Kolejny badany aspekt to ryzyko posługiwania się gotówką. Poziom takiego ryzyka oceniono na 2,87 w skali 1-5. Prawie 30% badanych podało, że nie ma kwoty gotówki, przy której czuliby się bezpiecznie. Prawie 40% ankietowanych bezpiecznie czuje się przy kwotach 50-100 zł. Kwota bezpieczna dla 88% badanych nie uległa zmianie w ostatnim okresie czasu.

Wartościowy udział instrumentów płatniczych w wydatkach, źródło: NBP

Część wynagrodzeń wciąż wypłacana w gotówce

Prawie 20% osób w naszym kraju przynajmniej częściowo otrzymuje wynagrodzenie w pieniądzu fizycznym. Największy odsetek takich przypadków jest w regionie północnej Polski. Około 2/3 emerytur i rent otrzymywanych jest w podobnej postaci. Najczęstszą praktyką wśród osób otrzymujących wynagrodzenie na konto, są wypłaty w postaci gotówki w miarę pojawiających się potrzeb. Najwięcej takich osób zamieszkuje region południowo-zachodni.

Najczęściej wypłacamy gotówkę z bankomatów – tak zadeklarowało ponad 65% respondentów. A jaki jest powód wypłaty gotówki z bankomatów i w kasach banku? Dwie główne przyczyny to potrzeba dokonania zakupów i posiadanie w portfelu pewnego, minimalnego poziomu gotówki.

Jakie nominały nosimy w portfelu?

Gotówka w portfelu badanych osób nie odzwierciedlała struktury nominałów znajdujących się w obiegu. Wskazuje to na przechowywanie banknotów wysokich nominałów i na gubienie monet o najniższych nominałach. Skład portfela jest bardziej zbliżony to struktury nominałowej wynikającej z efektywnego dokonywania płatności gotówką.

W dwóch obszarach Polski występują skrajne postawy wobec gotówki. W regionie południowym i centralnym postawa mieszkańców w stosunku do gotówki powoduje jej istotnie większy udział w rocznych deklarowanych wydatkach. Na drugim biegunie jest region północno-zachodni gdzie przeważa postawa zmniejszająca udział w gotówki w strukturze płatności. Co charakteryzuje pozytywną postawę wobec gotówki? Postrzeganie funkcji kontrolnych, jakie może pełnić gotówka, przezorność na wypadek pojawienia się okazji do zakupów, aspekt bezpieczeństwa używania oraz wrażenie krótszego czasu dokonywania płatności z użyciem gotówki.

Podsumowując

Główna konkluzja jaka płynie z badania przeprowadzonego przez NBP jest taka, że gotówka nadal pozostaje aktywnie wykorzystywanym instrumentem płatniczym. Duże wzrosty obiegu gotówkowego, przekraczające w ostatnich 3 latach rocznie 13%, były efektem przezorności konsumentów i roli tezauryzacyjnej gotówki z uwagi na niskie stopy procentowe i deflację w 2016 roku. Zgodnie z wynikami badania kwota przezornie trzymana w portfelu to 50-100 zł. Pojawiają się pierwsze wyniki badań wykazujące na słaby związek wielkości obiegu gotówki z szarą strefą. Jedno z takich badań przedstawimy w jednym z najbliższych artykułów opublikowanych na naszym Portalu.

W artykule wykorzystano informacje zawarte w prezentacji Barbary Jaroszek p.o. Dyr. Dep. Emisyjno-Skarbcowego NBP „Zwyczaje płatnicze Polaków – wyniki badania ankietowego i dzienniczkowego”.

Wrzesień 2017

Dodaj komentarz