Jaki wpływ mają nowe regulacje NBP na korzystanie z wpłatomatów?

Nowe regulacje NBP obowiązują od 1 lipca br. Dotyczą całego sektora bankowego i firm CIT w zakresie obsługi gotówki. Nowe przepisy mogą mieć też wpływ na korzystanie z usług bankowych przez klientów indywidualnych, np. podczas dokonywania wpłat w coraz bardziej popularnych wpłatomatach. W ostatnim czasie w internecie pojawiły się artykuły informujące, że klienci mogą mieć sporo kłopotów z powodu zmian w zasadach wpłacania  w urządzeniach samoobsługowych. Czy regulacje NBP są korzystne dla banków i ich klientów?

Nowe przepisy NBP już obowiązują

Wprowadzone zmiany mają umożliwić osiągnięcie celów, które będą przekładać się na wymierne korzyści uczestników rynku i klientów banków. Przede wszystkim NBP dąży do utrzymania kontroli nad obrotem gotówkowym, który ulega coraz większej decentralizacji. Bank centralny zwiększa swoją kontrolę nad jakością obiegową banknotów. Osiągnięcie celów będzie możliwe dzięki zastosowaniu rozwiązań systemowych w obrocie gotówkowym. Realizacja planów ma przyczynić się do obniżenia kosztów procesowania gotówki.

Rozporządzenie NBP ma na celu również poprawę jakości banknotów w obiegu. Mocno zużyte banknoty nie mają ponownie trafiać do obiegu. Stosowanie odpowiednich, przetestowanych urządzeń ma sprawić, że jakość banknotów w Polsce ma się poprawić i zbliżyć do standardów obowiązujących w strefie Euro.

Wpłatomaty coraz bardziej popularne

Jednym z obszarów, których dotyczą nowe regulacje, są wpłaty samoobsługowe klientów. Obszar ten jest bardzo istotny ponieważ klienci coraz częściej korzystają z wpłatomatów. Potwierdzeniem tego jest rosnąca liczba urządzeń udostępnianych przez operatorów. Według najnowszych danych opublikowanych przez Cashless.pl, w drugim kwartale 2018 roku klienci mogli korzystać już z 7,7 tysięcy wpłatomatów. Oznacza to wzrost instalacji w skali roku o prawie 1000 urządzeń.

Coraz większą popularność samoobsługowych wpłat potwierdzają też dane NBP. Na koniec 2017 roku klienci w bankomatach z funkcją wpłaty dokonali 46 mln depozytów gotówkowych, o wartości prawie 80 mld złotych. W porównaniu do 2016 roku, kiedy to dokonano 37,6 mln depozytów o łącznej wartości 60 mld złotych, jest to wzrost o 22% liczby depozytów i 33% wartości wpłat. Oznacza to, że klienci wpłacają gotówkę coraz częściej i w coraz większych kwotach.

Zmiany w korzystaniu z wpłatomatów

Przepisy NBP wprowadzają obowiązek testowania urządzeń przyjmujących wpłaty i zmieniają zasady postępowania z fałszywymi banknotami wpłacanymi do wpłatomatów. Fałszywe egzemplarze mają być łatwiej wykrywane, a banknot podejrzany co do autentyczności lub jakości będzie zatrzymywany. Regulacje NBP wyszczególniają i definiują kilka rodzajów urządzeń realizujących funkcje wpłat samoobsługowych.

Rodzaje urządzeń do samoobsługowych wpłat wg NBP

Pierwsza grupa to wpłatomaty czyli urządzenia do przyjmowania banknotów z funkcją weryfikacji autentyczności. Umożliwiają one wpłatę banknotów na rachunek bankowy przy użyciu karty płatniczej lub innych środków. Nie realizują jednak funkcji wypłaty gotówki. Wpłatomaty weryfikują banknoty pod względem autentyczności i umożliwiają ustalenie klienta wpłacającego banknoty. Weryfikacja jakości obiegowej jest w nich opcjonalna.

Kolejna grupa to recyklery przyjmujące i wydające banknoty w obiegu zamkniętym. Zapewniają one klientom samoobsługową wpłatę i wypłatę banknotów na rachunek oraz z rachunku bankowego. Recyklery sprawdzają autentyczność i jakość obiegową banknotów oraz umożliwiają ustalenie wpłacającego klienta. Wypłacane banknoty pochodzą z wpłat dokonanych przez innych klientów.

Trzecia grupa to urządzenia do przyjmowania i wydawania banknotów, czyli są to bankomaty z funkcją wpłatomatu. Różnią się od recyklerów tym, że nie pracują w obiegu zamkniętym. Wypłata gotówki nie następuje ze środków wpłaconych przez innych klientów lecz z puli środków umieszczonych w oddzielnych kasetach. Weryfikacja jakości obiegowej jest w tych urządzeniach opcjonalna.

Dla powyższych grup urządzeń obsługiwanych przez klientów przewidziano kilka sposobów postępowania z banknotami o niepotwierdzonej autentyczności.

Postępowania z banknotami o niepotwierdzonej autentyczności w wpłatomatach

Pierwsza sytuacja dotyczy wpłat przedmiotów, których urządzenia nie rozpoznały jako banknoty waluty polskiej. Dotyczy to m.in. banknotów innych walut, egzemplarzy z błędnym wizerunkiem lub formatem, z brakującymi częściami. W takim przypadku urządzenie zwraca banknot wpłacającemu.

Kolejna sytuacja dotyczy banknotów podejrzanych co do ich autentyczności. Urządzenie rozpoznało wizerunek i format, ale co najmniej jedna ze sprawdzanych cech umożliwiających potwierdzenie autentyczności nie jest wykryta lub nie spełnia zadanych parametrów. W takim przypadku urządzenie zatrzymuje podejrzany egzemplarz a bank musi niezwłoczne przekazać go do najbliższej jednostki Policji. Środki nie mogą być zaksięgowane na rachunku klienta.

Trzecia sytuacja związana jest z banknotami o niepotwierdzonej autentyczności, czyli przeważnie nie nadającymi się do obiegu. Urządzenie rozpoznało w nich wizerunek i format, ale nie sprawdziło wszystkich cech z uwagi na odchylenie od określonej jakości lub tolerancji. Przy takiej wpłacie można uznać środki na dobro rachunku klienta, konieczna jest jednak dodatkowa weryfikacja autentyczności przez personel banku. Bank wprowadza ponownie do obrotu banknoty pozytywnie zweryfikowane, natomiast nie spełniające kryteriów jakościowych przekazuje do NBP. Banknoty podejrzane co do autentyczności przekazywane są do najbliższej jednostki Policji.

Kolejna sytuacja związana jest z banknotami rozpoznanymi jako autentyczne i nadającymi się do obiegu. To przypadek kiedy wszystkie testy autentyczności i jakości obiegowej w urządzeniu zakończyły się wynikiem pozytywnym. Takie banknoty można ponownie wprowadzić do obrotu i zaksięgować wpłatę rachunek klienta.

Ostatnia sytuacja określona przez NBP dotyczy banknotów rozpoznanych jako autentyczne, ale nie nadających się do obiegu. W takim przypadku testy autentyczności dały wynik pozytywny, ale przynajmniej jeden test jakości obiegowej wypadł negatywnie. Takie banknoty bank musi przekazać do NBP i uznać wpłatę na rachunku klienta.

Co w praktyce oznaczają nowe przepisy dla przeciętnego klienta banku?

Najpoważniejsza zmiana związana z wpłatami w wpłatomatach to sytuacja zatrzymania banknotów przez urządzenie bez uznania rachunku klienta. Dotyczy to co prawda tylko przypadku wpłaty przez klienta banknotu podejrzanego co do autentyczności, ale może powodować zdenerwowanie osób nieprzygotowanych na taki scenariusz. Do tej pory niezweryfikowane pozytywnie banknoty były zwracane klientowi co miało też negatywne skutki. Było to wykorzystywane przez fałszerzy do weryfikacji jakości podrobionych banknotów i „doskonalenia” ich jakości.

Teraz procedura jest bardziej skomplikowana, ale też bezpieczniejsza od poprzedniej. Podejrzany banknot podlega dodatkowej weryfikacji. W pierwszej kolejności banknot będzie weryfikowany przez bank. Jeśli okaże się, że jest autentyczny jego wartość zostanie niezwłocznie zaksięgowana na koncie klienta. Jeżeli bank nie potwierdzi autentyczności, banknot trafi do NBP do kolejnej ekspertyzy. Jeśli NBP potwierdzi autentyczność banknotu, jego wartość zostaje zaksięgowana na rachunku klienta. Jeśli nie, wówczas Policja zajmie się wyjaśnieniem pochodzenia wątpliwego banknotu.

Uczciwy klient nie musi się jednak obawiać konsekwencji. Jeśli wszedł nieświadomie w posiadanie fałszywego banknotu, nie poniesie odpowiedzialności karnej. Wartość banknotu nie zostanie jednak zaksięgowana na jego rachunku bankowym.

Czy pojawiające się w internecie obawy są uzasadnione?

Wśród zastrzeżeń do nowych przepisów dotyczących samoobsługowych wpłat, najczęściej pojawia się pogląd, że jest to dla banków sposób na nieoprocentowany kredyt. Trudno się z tym zgodzić, ponieważ liczba przypadków zatrzymania banknotów będzie zapewne bardzo mała. Z drugiej strony procedura musi zająć trochę czasu, ponieważ np. bankomaty recyklingowe są rzadko rozładowywane. Nic natomiast nie zmienia się w przypadku banknotów zużytych. Tak jak dotychczas niektóre banknoty nie będą przyjęte, ponieważ urządzenia nie będa potrafiły ich rozpoznać.

Nowe przepisy  są też kopią procedury obowiązującej przy wpłacie banknotu podejrzanego co do autentyczności w oddziale banku. W takim przypadku kwota również nie jest księgowana na koncie, a bank przekazuje Policji podejrzany banknot. NBP dostosowało polskie przepisy do zmian technologicznych, wzorując się przy tym na sprawdzonych regulacjach strefy Euro, obowiązujących tam od kilku lat. Można stwierdzić, że dla zdecydowanej większości klientów nic się nie zmienia – nigdy nie spotkają się z sytuacją zatrzymania banknotu, nawet jeśli często korzystają z wpłatomatów.

Mimo pewnych niedogodności dla niektórych klientów korzystających z wpłatomatów, w dłuższej perspektywie czasu nowe regulacje przyniosą im korzyści. Przede wszystkim utrudnią wprowadzanie fałszywych banknotów do obiegu i obniżą ryzyko wejścia w posiadanie takiego banknotu. Dodatkowo w portfelu będziemy mieć banknoty o lepszej jakości.

Sierpień 2018