Nadchodzi okres wielkich zmian w obrocie gotówką

Na początku września w Warszawie odbyła się druga edycja Kongresu Obrotu Gotówki. W KOG 2016 w porównaniu z zeszłoroczną konferencją, wzięło udział o wiele więcej specjalistów z branży, a tematyka była co najmniej równie interesująca. Tematem przewodnim Kongresu były obecne zmiany w regulacjach oraz zmiany w rynku podmiotów uczestniczących w obsłudze gotówki. Z większości prezentacji można było wysnuć wniosek, że jesteśmy u progu nowej rzeczywistości. Jaka czeka nas zatem rewolucja w najbliższym czasie?

Gotówki w obiegu wciąż przybywa

Podczas konferencji przedstawiciele NBP i innych organizacji przedstawiali dane z których wynikało, że ilość gotówki w obrocie cały czas rośnie i będzie rosnąć. Według prognoz sporządzanych przez Departament Emisyjno-Skarbcowy, w 2016 roku ma nastąpić wzrost wartości banknotów i monet pozostających w obiegu gotówkowym wynoszący 15%. Oznacza to wartość 187 mld złotych. W 2017 roku ilość gotówki wzrośnie o 13% i będzie to wartość 211 mld złotych. Taką dynamikę wzrostu obserwujemy dopiero w ostatnich latach. Wcześniej ilość pieniądza wzrastała w tempie 7-9% rocznie.

Co wpływa na konieczność wprowadzenia zmian w obiegu?

Obrady podczas KOG 2016 (źródło: aleBank.pl)

Obrady podczas KOG 2016 (źródło: aleBank.pl)

Ciągle rosnąca ilość gotówki w obiegu to jeden z głównych czynników mających wpływ na zbliżające się poważne zmiany na rynku. Takich czynników jest więcej. Według NBP należą do nich rosnąca liczba urządzeń samoobsługowych, outsourcing usług związanych z gotówką z banków do firm CIT. Kolejny ważny czynnik to rosnąca skala recyklingu banknotów, która ma miejsce poza NBP.

Pieniądze coraz rzadziej wracają do banku centralnego, a to sprawia, że ma on nad nimi mniejszą kontrolę. Inne ważne przyczyny czekających nas przemian to koncentracja transakcji gotówkowych w dużych sieciach handlu detalicznego oraz presja na obniżenie kosztów operacji gotówkowych.

Tak poważne zmiany na rynku wpłynęły zapewne na ocenę przedstawiciela NBP. Stwierdził on, że obecny model zarządzania gotówką wyczerpał już możliwości efektywnego funkcjonowania. Konieczne staje się wprowadzenie nowego modelu, który umożliwi m.in. większą kontrolę nad gotówką. Nowy model będzie kształtowany przez Zarządzenie nr 19/2016 Prezesa NBP z dnia 17 sierpnia 2016, w sprawie sposobu i trybu przeliczania, sortowania, pakowania i oznaczania opakowań banknotów i monet oraz wykonywania czynności związanych z zaopatrywaniem banków w te znaki. Nowe przepisy zastępują Zarządzenie nr 19/2007.

Zarządzenie nr 19/2016 Prezesa NBP odmieni rzeczywistość?

Podczas różnych prezentacji i dyskusji KOG 2016 omawiano co konkretnie zmieni wprowadzenie w życie Zarządzenia nr 19/2016 w dotychczasowym modelu (Artykuł: Ukazało się nowe zarządzenie NBP regulujące postępowanie z gotówką). Przedstawiciel NBP wspomniał również, że zmniejsza się liczba oddziałów banku centralnego. Potwierdzeniem tego była informacja o zaprzestaniu zaopatrywania w banknoty i bilon banków i innych podmiotów przez pięć Oddziałów Okręgowych NBP z dniem 30 września 2019 roku, która pojawiła się kilka dni po Kongresie. Takie działania powodują zwiększanie strumieni gotówkowych w sortowniach, a to z kolei będzie wymuszało wprowadzenie automatyzacji.

Problemy kadrowe w CIT mogą spowodować przyspieszenie automatyzacji

Podczas KOG 2016 omawiane były też problemy związane ze sprawami pracowniczymi w branży security. Wątek ten był omawiany m.in. przez przedstawiciela POFOG. W ostatnim czasie można zaobserwować spadek zainteresowania pracowników tą branżą, obniżanie poziomu wynagrodzeń a także spadek kompetencji. Dodatkowo ma miejsce niska zdawalność egzaminów na kwalifikowanego pracownika ochrony fizycznej. Problemy dotyczą nie tylko firm CIT, ale też branży retail.

W kilku wystąpieniach, w tym właśnie kontekście, pojawiał się wątek potrzeby wprowadzenia automatyzacji, przedstawianej jako jedyne rozwiązanie na problemy pracownicze. Automatyzacja ma być też sposobem na długookresowe obniżanie kosztów. Z drugiej strony automatyzacja wymaga inwestycji. W tym kontekście naturalnym jest pytanie: kto poniesie koszty z tym związane?

Kto poniesie koszty związane z wprowadzaniem automatyzacji?

Obrady podczas KOG 2016 (źródło: aleBank.pl)

Obrady podczas KOG 2016 (źródło: aleBank.pl)

W obecnym modelu rynku inwestycje głównie będą musiały wziąć na swoje barki  firmy CIT. Konieczność wprowadzenia automatyzacji sprawiła, że banki podczas KOG 2016 prawdopodobnie po raz pierwszy oficjalnie wykazywały zrozumienie dla wzrostu kosztów pracowniczych i co jest z tym związane – droższych usług firm obsługujące gotówkę.

Z wystąpień prelegentów wynikało, że odmienne stanowisko prezentują firmy retail. Ich zdaniem firmy retail dążą do tego, żeby usługi firm CIT były jak najtańsze i nie akceptują wzrostu cen.

 

Potencjalnie to jednak właśnie firmy detaliczne mogą partycypować w dużej części kosztów wprowadzania automatyzacji. Konieczne jest jednak przekonanie tej branży o korzyściach jakie może uzyskać dzięki eliminowaniu ręcznych czynności i usprawnianiu obsługi gotówki.

Proces obsługi gotówki zmieni się również w placówkach bankowych

Podczas Kongresu, poza tematyką związaną z obiegiem gotówki, omawiano także dynamiczne zmiany zachodzące w placówkach bankowych. Zmniejsza się liczba placówek, a jednocześnie coraz więcej czynności związanych z obsługą klientów i gotówki jest automatyzowana i „przesuwana” do kanału samoobsługowego. Zagadnienia związane z obsługą gotówki w placówkach są niezwykle ważne z uwagi na fakt, że już wkrótce należy się spodziewać dużych zmian w tym obszarze.

Jak kształtuje się sytuacja gotówki na świecie?

Podczas KOG 2016 wykłady i dyskusje nie dotyczyły tylko obrotu gotówkowego w Polsce. Część prezentacji poświęcono sytuacji gotówki na świecie. Przedstawiciel NBP przedstawił tryb wymiany zniszczonych banknotów na Węgrzech, w Wielkiej Brytanii i w Szwecji.

Z kolei przedstawiciel ESTA podkreślał, że mimo różnych czynników mających potencjalnie osłabiać pozycję gotówki, pozostaje ona nadal podstawową metodą płatności. Potwierdzeniem tego jest fakt, że aż 55% płatności nadal jest dokonywanych gotówką. W przypadku kwot poniżej 20 euro – pieniądz fizyczny używany jest aż w 80% przypadków (dane ECB). Rosnącą skalę używania gotówki potwierdza też to, że od 2002 roku wartość euro w obiegu zwiększyło się 5 razy, a dodatkowo od 2008 roku liczba wypłat z bankomatów zwiększyła się o 15%.

Co ciekawe, większa ilość gotówki w obiegu nie przekłada się na zwiększenie liczby przestępstw, a wręcz przeciwnie. Od 2009 roku w 35 krajach, gdzie funkcjonuje ESTA, liczba ataków na konwoje zmniejszyła się o 79%. W 2015 było tylko 287 takich przypadków. Wartość strat zmniejszyła o 71%, osiągając wartość 12,8 miliona euro.

Reprezentant GS1 Polska przedstawił charakterystykę standardu GS1 oraz projektów tej organizacji realizowanych w wielu krajach świata. Przedstawił również cele projektu prowadzonego w NBP. Przedsięwzięcie realizowane w Polsce ma na celu opracowanie koncepcji wdrożenia międzynarodowych rozwiązań GS1 w procesach przemieszczeń waluty polskiej oraz wymiany komunikatów elektronicznych wewnątrz struktur NBP (Artykuł: Standard GS1 wkrótce usprawni transport gotówki także w Polsce).

KOG 2016 okazał się dużym sukcesem, a jakie będą kolejne edycje Kongresu?

Tegoroczna edycja Kongresu zakończyła się niewątpliwym sukcesem, i to zarówno pod względem frekwencji jak i poziomu debaty. Obrót gotówką to obszar, który w niedalekiej przyszłości w Polsce i na świecie będzie radykalnie się zmieniał. Dynamika i zakres przeobrażeń jakim będzie podlegał rynek zapewne sprawią, że ciekawych tematów przyciągających rzesze specjalistów, nie zabraknie przez co najmniej kilka lat. Wszystko wskazuje na to, że Kongres Obrotu Gotówki nadal będzie się rozwijał.

Wrzesień 2016

 


Dodaj komentarz